روایت و حدیث در اصطلاح به یک معنا و مترادف هستند. امّا برای شناخت صحیح این دو واژه ابتدا لازم است به معنای لغوی و اصطلاحی آن ها بپردازیم.
1ـ معنای لغوی حدیث:
برخی از کتاب های لغت گفته اند: حدیث به معنای کلام است و وجه تسمیه به این نام را تجدّد و وجود یافتن تدریجی آن دانسته اند. در برخی متون دیگر این گونه آمده است: حدیث همان خبر است؛ آنچه که به گفتار یا نوشتار نقل شود، مطلق سخن.
2ـ معنای اصطلاحی حدیث:
آنچه که از قول یا فعل یا تقریر معصوم حکایت کند، حدیث می نامند که به آن، خبر و سنت و روایت نیز اطلاق شده است.
برخی گرفته اند آنچه که از کلمات پیامبر(ص) روایت شود، حدیث نام دارد.
3ـ معنای لغوی روایت: اصل روایت از "روی البعیر الماء ای حمله؛ شتر آب را حمل کرد" گرفته شده است، بنابراین شتر راویه است و "هاء" آخر "راویه" برای مبالغه است، سپس از روی تناسب بر هر چهارپای آب کش اطلاق شده است، به همین جهت روز هشتم ذی الحجه را روز "ترویه" گفته اند، چون حاجیان در این روز برای روزهای آینده خود که باید در منی باشند و آب در آن کم است، آب بر می دارند.
4ـ معنای اصطلاحی روایت: برخی در تعریف اصطلاحی روایت گفته اند: خبری که از طریق نقل به صورت نقل یک راوی از راوی پیش از خود و همین طور تا به پیامبر(ص) یا امام(ع) برسد، روایت نامیده شده است.
در نهایت می توان گفت: حدیث و روایت از نظر لغوی با یکدیگر تفاوت دارند، ولی در اصطلاح تفاوت چندانی ندارند و به حدیث روایت و خبر نیز گفته می شود. با توجه به تعریفها می توان گفت که حدیث سخن معصوم می باشد و روایت نقل آن است که در واقع و مصداق یکی می شود.
خبر واحد: خبر واحد در اصطلاح اصولین خبری را گویند که به سرحد تواتر نرسد، یعنی متواتر نباشد اعم از این که راویان آن بسیار باشند یا کم. چنین خبری به تنهایی افادة علم نمی کند مگر آن که قرائن دیگری به آن پیوست شود.
ـ خبر متواتر یا روایت متواتر؛ در اصطلاح علم اصول خبری را گویند که جماعت بسیاری آن را نقل کرده باشند، به نحوی که مفید علم باشد؛ یعنی علم قطعی به صدور این روایت از معصوم داشته باشیم.
تواتر بر سه قسم است: تواتر لفظی، تواتر معنوی، تواتر اجمالی.