جرجانی نیز حدیث قدسی را چنین بیان کرده است: «هو من حیث المعنی من عندالله و من حیث اللفظ من رسول الله، فهو ما اخبر الله تعالی به نبیه باًّلهام او بالمنام، فاخبر(ع) عن ذلک المعنی بعبادْ نفسه، فالقرآن مفضل علیه لان لفظه منزل ایضاً»;{2} معنای حدیث قدسی از خداست ولی لفظ آن از پیامبر است. حدیث قدسی، حدیثی است که خداوند پیامبرش را به وسیله الهام یا در خواب از آن آگاه نموده، و پیامبر با الفاظ خودش آن معنا را از خداوند خبر می‏دهد. پس قرآن بر حدیث قدسی برتری دارد، زیرا علاوه بر معنا الفاظ آن نیز از طرف خداوند نازل شده است.

 تفاوت حدیث قدسی و قرآن

 1. الفاظ قرآن از ناحیه خداست و با اعجاز و تحدی همراه است، لذا دیگران از آوردن مثل آن عاجزند، ولی الفاظ حدیث قدسی از پیامبر است و دارای اعجاز و تحدی نمی‏باشد.

 2. الفاظ قرآن توسط مسلمانان به طور متواتر به ما رسیده، از تحریف محفوظ است و خداوند حفاظت آن را تضمین نموده است.{3} اما حدیث قدسی معمولاً با خبر واحد رسیده و دارای چنین حفاظتی نیست.

 3. احکام قرآن در حدیث قدسی جاری نیست مثلاً مس خط قرآن بدون طهارت جایز نیست، اما حدیث قدسی چنین حکمی را ندارد، مگر این که مشتمل بر اسما متبرکه باشد، که مس آنها بدون طهارت جایز نیست.

 4. قرآن دارای آیه و سوره می‏باشد ولی حدیث قدسی چنین تقسیماتی ندارد.{4}

 تفاوت حدیث قدسی با احادیث دیگر پیامبر این است که حدیث قدسی را پیامبر از خداوند حکایت می‏کند، لذا به آن قدسی می‏گویند؛ چرا که منسوب به خداوند قدوس است و حدیث از قداست و تنزه خاصی برخوردار خواهد بود. اما احادیث دیگر بدون اینکه از خدا حکایت شود نقل شده است.{5}

 احادیث قدسی در کتاب‏های حدیثی شیعه و سنی در ابواب مختلف به طور پراکنده آمده است. مرحوم شیخ حرعاملی نیز کتابی تحت عنوان «الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه» تألیف نموده و احادیث قدسی رابه صورت مجموعه نفسیسی جمع‏آوری کرده است.

 [1].دایرْ المعارف تشیع، ج 6، ص 187؛ مدخل حدیث قدسی، مقاله سیدمهدی حائری؛ تأملات فی الحدیث عنه السنْ و الشیعْ، زکریا عباس داوود، ص 29، دارالنخیل للطباعْ و النشر بیروت/

 [2].القاموس الفقهی، دکتر سعدی ابوجیب، ص 80، دارالفکر دمشق/

 [3].(انا نحخن نزلنا الذکر و انا له لحافظون)؛ سوره حجر، آیه 9؛ (لا یأتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه تنزیل من حکیم حمید)؛ سوره فصلت، آیه 42/

 [4].تأملات فی الحدیث عند السنْ و الشیعه، همان، ص 32 - 29، دایرْ المعارف تشیع، همان/

 [5].همان/

حدیث قدسی، حدیثی است که معنا و محتوای آن از ناحیه خداوند متعال می‏باشد، ولی کلام و لفظ آن از زبان پیامبر(ص) می‏باشد وه معنا و مفهوم آن را خدا سبحان به وسیله الهام یا در خواب به نبی و پیامبرش تفهیم کرده، سپس این حدیث را معصومان(ع) با عبارات و کلمات خودشان نقل می‏کنند.

بنا بر این در حدیث قدسی ، پیامبر به صورت مستقیم الفاظ را از جانب خدا دریافت نمی کند تا سوال شود که نحوه دیدن وشنیدن پیام ها به چه شکل بوده است چون خدا با چشم ظاهری قابل دیدن نیست نه برای پیامبر ونه برای هیچ شخص دیگری ونه در دنیا و نه در آخرت وهم چنین هیچ فردی نمی تواند با گوش ظاهری حرفی را از خدا بشنود.

 راه ارتباط پیامبران با خدا از سه طریق است:

1)القای به قلب:

وحی الهی به  قلب پیامبر الهام می‏شود مثلاً: "ما به نوح وحی کردیم که کشتی را در حضور ما و مطابق فرمان ما بساز.(2)

2) از ورای حجاب

 آن طور که خداوند در کوه طور باموسی(ع) سخن گفت.(3)

3)از طریق فرستادن فرشتگان (رُسُل): آن گونه که در مورد پیامبر وارد شده است: "بگو کسی که دشمن جبرئیل باشد و دشمن خدا است" چرا که او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل کرد".(4))

نتیجه این که: نزول وحی بر پیامبر(ص) غالباً از طریق فرشته وحی صورت می گرفت.

در مورد احادیث قدسی نیز یا به قلب پیامبر الهام شده یا توسط جبرئیل از طرف خدا آورده شده وبه ایشان گفته شده که قرآن نیست یا خود ایشان تفاوت بین این دو را با علم لدنی درک می کرده اند.

پی‏نوشت‏ها:

1)سید مصطفی حسینی دشتی، معارف و معاریف، ج‏4، ص 431 – 432

سوره مؤمنون (23) آیه 27.2)

3) سوره نساء (4)، آیه 164

4)سوره بقره (2) آیه 97